Tag: urbanisatie

Mag ik een Tietz, aub?

Ludo Joosen mei 18, 2017

Duitse handelaars hebben een belangrijke rol gespeeld in de ontwikkeling van Antwerpen in de 19^de en begin 20^ste eeuw. Een van de namen die bij oudere Antwerpenaars nog steeds een belletje doet rinkelen is Leonard Tietz. Waar zich nu “A l’Innovation” bevindt, ter hoogte van het standbeeld van Antoon Van Dyck aan de Meir, opende Leonard Tietz begin vorige eeuw zijn Grands Magasins.

The Grands Magasins Tietz, Meir — De winkel van Tietz aan de Meir

Zoals de naam al laat vermoeden inspireerde hij zijn winkel op de grote Parijse supermarkten van het eind van de 19^de eeuw. Een van de producten waar hij naam mee maakte was trouwens een strohoed, zoals die indertijd gedragen werd o.m. door Maurice Chevalier. Die hoeden werden in Antwerpen lang een ‘Tietz’ genoemd.

De rijk versierde gevels, die het publiek alvast moeten voorbereiden op de luxe die hen binnen wacht, zijn een ontwerp van Joseph Hertoghs, zowat de huisarchitect van de Duitse kolonie.

Na WO I kwamen Tietz en andere Duitse handelaars onder vuur te liggen in het anti-Duitse klimaat van die tijd en de winkels werden aangeslagen. Winkels, want Tietz had ondertussen o.m. ook al in Brussel een zaak geopend aan de Nieuwstraat. Beide zaken werden openbaar verkocht en aangekocht door de familie Bernheim, afkomstig uit de Elzas, die ondertussen de keten “A l’Innovation” had opgestart.

Sinds kort is de gevel gerestaureerd naar zijn oorspronkelijke toestand en zijn enkele minder geslaagde verbouwingen uit de jaren ’60 en ’70 verdwenen. Een project dat ruim 4 miljoen euro gekost heeft, maar de moeite overwaard blijkt.

Monumenten, Personalities, Shop Duitse kolonie, Inno, Meir, Tietz, urbanisatie, Van Dijck

Conscienceplein: het begin van een nieuwe tijd (2)

Ludo Joosen maart 20, 2017

De bibliotheek

Donderdag beëindigde ik mijn bericht met de gebouwen aan de westkant van het Conscienceplein: de sodaliteiten. Toen de paus de jezuïetenorde afschafte in 1773 werden al hun gebouwen aan het plein, en alles wat er in zat, publiek verkocht. De gebouwen van de sodaliteit kregen verschillende functies. Zo werden ze atelier, winkel, opslagruimte, dancing, café (er staat nog een aankondiging van een brouwer op de gevel aan de zijkant). In 1879 kocht de Stad de gebouwen aan om er de Stadsbibliotheek in onder te brengen.

map Conscienceplein — Map Conscienceplein (source Googlemaps)

Feitelijk waren het er twee: een bibliotheek van oude, waardevolle boeken en manuscripten, en een bibliotheek waar gewone boeken in ondergebracht waren die uitgeleend konden worden. Dat verklaart waarom op het einde van de 19de eeuw een beeld van Hendrik Conscience geplaatst is in de nis van de sodaliteit. Op dat moment was Hendrik Conscience de belangrijkste figuur in de Vlaamse literatuur. Zijn populariteit in Vlaanderen kan je vergelijken met de populariteit van Victor Hugo in Frankrijk.

Van 1622 totdat de Franse revolutionairen het vernietigden stond in dezelfde nis een beeltenis van de Heilige Maagd.

De inkom van de bibliotheek bevindt zich nu aan de Korte Nieuwstraat. Geleide wandelingen vinden geregeld plaats en de 19de eeuwse ‘Nottebohmzaal’ is een bezoekje overwaard. Deze bezoeken beginnen aan de groene deur in de zuid-west hoek van het plein. [http://www.consciencebibliotheek.be/nl]

De kerk

Tegenover de sodaliteiten bevindt zich de vroegere jezuïetenkerk, toegewijd aan Carolus Borromeüs. Algemeen wordt gesteld dat Rubens een belangrijk aandeel heeft gehad in de decoratie op de voorgevel en dat hij ook meegewerkt heeft aan de klokkentoren, die zich aan de achterkant aan de Sint-Kathelijnevest bevindt.

De kerk is duidelijk in de typische jezuïetenstijl gebouwd en bevat heel wat verwijzingen naar de Il Gesù kerk in Rome. De kerk in detail beschrijven zou ons hier te ver leiden. Daar kom ik later wel eens op terug.

Het plein

Young people at the iceblock blockades. — Jongeren bij de ijsblokblokkade. (Bron: Mhka).

In de jaren 60 was dit plein de plaats waar een artistieke rel onstond, die snel door heel wat jongeren in de stad gevolgd werd, om Koning Auto een halte toe te roepen. Met enorme ijsblokken werd de toegang tot het plein onmogelijk gemaakt voor auto’s. Muzikanten, kunstenaars, dansers en gewone voetgangers namen het plein in. De opstand was een succes en niet alleen het plein, maar ook de belendende straten vormde de eerste autovrije zone in Antwerpen. Voor begrafenissen en trouwpartijen kunnen auto’s natuurlijk nog altijd het plein oprijden.

Kort video fragment

Uitgaan, Monumenten, Outdoors Barock, barok, baroque, Conscience, jesuieten, jesuits, jezuïeten, Koning Auto, sodaliteit, urbanisatie, urbanisation, voetgangerszone

Conscienceplein: begin van een nieuwe tijd (1)

Ludo Joosen maart 16, 2017

The Conscienceplein, situated in front of the Carolus-Borromeüs church, is an interesting place to visit in more than one way. It is an early example of urbanism, has some very interesting examples of baroque architecture and in the latter part of the previous century it became the very first pedestrians only zone in town.

Early Urbanism

A simulation of Antwerp around 1200 seen from the west

Around 1200 the city was surrounded by a series of canals that started in the south with Suikerrui which ran into Kaasrui, then continued to Wijngaardbrug all the way to Koepoortbrug and eventually ended in Koolkaai which ran into the river.

By the 17th century the city had grown and now was defended by a huge wall that ran in a semicircle around town. The present day ‘boulevard’ (Italiëlei, Frankrijklei, Britselei, Amerikalei) is built on the remains of this defensive wall. That meant that the town no longer needed the old ruien-system for defensive reasons. People had been using them as sewers, so they must have stunk very badly when the weather was hot. Therefore the authorities encouraged owners to cover the canal bordering their property. Sometimes the land was given for free.

In come the Jesuits

When you come from City Hall or the cathedral, you enter Conscienceplein from the west. Take a look at the smaller houses on your left (north side). At one time the whole square was full of houses like these. When the jesuits returned to Antwerp in the early 17th century, about half of the population had fled the town and the Spanish authorities. Most of them had gone to Amsterdam, Haarlem and other Dutch cities and taken their trade with them.

A view of the jesuits' lodgings and the sodalities on Conscienceplein — A view of the jesuits’ lodgings (left) and the sodalities (right)

Anyway, many older houses stood empty and the jesuits decided to create their stronghold on Conscienceplein. Unlike other religious orders jesuits do not live in cloisters or abbeys. They lived together in a house like the one you see on the south side of the square. In this part of the buildings the jesuits also opened a college where they trained young men in the classic languages.

Underneath these buildings on the south side of Conscienceplein, the old ‘rui’ still flew, turning to the north to pass underneath the church and flow into what is now the Minderbroedersrui.

The building on the west side housed two ‘sodalities’. These were congregations of lay men (the single ones on the second floor, the married ones on the first floor) devoted to the service of the Holy Mother.

Rubens was a member of the sodality on the first floor, Van Dyck took part on the second floor. Both made nice paintings and decorations for their sodality, but unfortunately the Austrians took them at the moment the jesuit order was abolished in 1773. We must now travel to Vienna to get a glimpse of these works.

To be continued

Monumenten, Outdoors Barock, barok, baroque, Conscience, jesuieten, jesuits, jezuïeten, sodaliteit, urbanisatie, urbanisation